پرش به محتوا

درباره صداخانه


صداخانه ‌خانه‌ای‌ست برای مستندسازی، تحلیل و بازسازی تاریخ تولید موسیقی مردمی در شهرهای مختلف ایران. صداخانه تلاش می‌کند از دریچه‌ی تاریخِ صنعت ضبط به موسیقی مردمی ایران نگاه کند. چشم‌اندازی که از این دریچه دیده می‌شود، شاخ و برگ‌های درهم‌تنیده‌‌ای از مسئله‌ی «تاریخ تولید موسیقی مردمی ایران از مجرای صنعت ضبط» را نشان می‌دهد. این تصویر تاکنون مفقود و مغفول بوده است. صداخانه قصد دارد جزئیات این منظره و صدای ناشی از آن را واضح‌تر ببیند و بشنود. ایده‌ی متورم‌شده‌ی «میراث فرهنگی» و پژوهش‌های مبتنی بر آن، همیشه مقدار کنترل‌شده‌ای از صداهای ضبط‌‌شده از موسیقی مردمی ایران را برای گوش و ذهن ما تجویز کرده‌اند. صداخانه قصد دارد با پافشاری بر تاریخ تولید موسیقی مردمی ایران در مناسبات صنعت ضبط، در ایده‌ی متورم‌شده‌ی میراث‌فرهنگی شکاف ایجاد کند و چشم و گوش و ذهن را به افقی شاید واقعی‌تر از تاریخ و جغرافیای صوتی در ایران باز کند، به آن خیره شود و به جزئیاتش اشاره کند.

از اواخر دهه‌ی ۳۰ شمسی، تمرکز و انحصارِ صنعت ضبط از شهر تهران خارج شد و مناسبات «تولید موسیقی» به کانون‌های موسیقی مردمی در شهرهای دیگرِ ایران کشیده شد. به شکل معناداری، همزمان با آغاز دهه‌ی ۴۰ شمسی، بایدها و نبایدهای موسیقایی در «گفتمان‌ میراث فرهنگی» نیز شدت گرفت. تعریف و چیستی موسیقی مردمی از منظر گفتمان‌ میراث فرهنگی، و از سوی دیگر پویایی تاریخ تولید موسیقی مردمی از مجرای صنعت ضبط، هر کدام چشم‌اندازی متفاوت از موسیقی مردمی در ایران ارائه می‌دهند. فهم ما از وضعیت این موسیقی اگر تنها مبتنی بر یکی از این منابع شناختی (صنعت ضبط یا میراث فرهنگی) باشد، به عاملیت‌زدایی از برخی موسیقی‌دانان و عاملیت‌بخشی به برخی دیگر منجر می‌شود. تضادها و هم‌پوشانی‌های تاریخ گفتمان میراث فرهنگی و تاریخ صنعت ضبط پیرامون موسیقی مردمی ایران بسیار معنادار و در عین حال مغفول‌مانده است. در هشتاد سال گذشته گفتمان میراث ‌فرهنگی در تعریف موسیقی مردمی ایران و چیستی و چگونگی آن چیرگی داشته‌ است. در این روایت کلان همواره مسئله‌ی عاملیت موسیقی‌دانان مناطق مختلف ایران در امر تولید موسیقی در حاشیه قرار گرفته است. بازسازی تاریخ موسیقی مردمی از مجرای صنعت ضبط شاید بتواند آغازگر نوعی توازن قوا در درک موسیقی مردمی باشد و پتانسیل‌های تحلیلی و شناختی جدیدی در فهمِ تاریخِ متاخر و وضعیت معاصر این موسیقی به وجود آورد.

به همین منظور صداخانه در سه سال گذشته توانسته است مجموعه‌ قابل توجه و معناداری از آثار تولید شده در موسیقی مردمی ایران، شامل ۴۰۰۰ صفحه ۴۵دور و نوار کاست، از شهرهای مختلف ایران گردآوری کند. برش تاریخیِ مد نظر صداخانه از تاریخ صنعت ضبط به دوران رواج صفحه‌های ۴۵دور و نوار کاست اختصاص دارد که از اواخر دهه ۱۳۳۰ تا میانه دهه ۱۳۸۰ شمسی را در بر می‌گیرد. به طور ضمنی این برش تاریخی به دگرگونی‌های عمیق سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در ایران مشهور است. صداخانه با تکیه بر مناسبات تولید موسیقی مردمی در ایران تلاش می‌کند تا در گفتمان‌ میراث فرهنگی و مسائل پژوهشی‌ مربوط به موسیقی مردمی مداخله و مشارکت کند. بنابراین جستارنویسی‌ها، یادداشت‌ها، مقالات و به طور کلی فعالیت‌های صداخانه تا حد زیادی به مسائل مرتبط با «تولید در موسیقی مردمی ایران» معطوف شده است.

نام «صداخانه» برگرفته از تلاش‌های لطف‌الله مبشری و همکارانش در تاسیس «صداخانه ملی ایران» در دهه ۱۳۳۰ شمسی است. جایی که قصد داشت برای اولین بار با امکانات و محدویت‌های زمان خود، نگاه جامع‌تری به جغرافیای موسیقی ایران، موسیقی‌های مردمی و مسئله آرشیو داشته باشد.